Te dik? Naar de huisarts of een zak M&M’s openen?

Te dik? Ga je dan naar de huisarts of open je een zak M&M’s? Voor je er erg in hebt wordt je broekmaat telkens iets groter en je t-shirts gaan steeds iets strakker zitten. Totdat ook die ingeruild moeten worden voor een maatje groter. Dan komt er een punt dat de weegschaal ook duidelijk laat zien dat je niet iets te zwaar bent geworden, maar dat je in de categorie van de obese bevolking valt. Niet alleen volwassenen dragen XXL kleding, ook kinderkleding wordt steeds vaker door winkels ingekocht op grote maten. Overgewicht is een probleem van de gehele maatschappij. Wat is de rol van de huisarts bij overgewicht?

Wat is overgewicht?

Vanuit de overheid is de huisarts als één van de specialisten aangewezen, die kan helpen om mensen te beschermen tegen overgewicht, dan wel te genezen van hun zwaarlijvigheid. Om eenvoudig te bereken of je gewicht nog gezond is of niet, wordt de Body Mass Index (BMI) gebruikt. Om je BMI te berekenen deel je jou gewicht in kilogrammen door het kwadraat van je lengte in meters. Een normaal BMI is tussen de 18,5-24,9. Een BMI boven de 25 betekent overgewicht. Een BMI boven de 30 is gedefinieerd als obesitas en een BMI boven de 40 is morbide obesitas. In 2019 had 50,1% van de Nederlandse bevolking ouder dan 18 jaar overgewicht. Een enorm percentage, wat doen wij als huisarts hieraan?

Hoe wordt overgewicht in de huisartspraktijk behandeld?

Meestal staat er een multidisciplinair team klaar om mensen met overgewicht te helpen. De huisarts heeft vaak praktijkondersteuner (POH’er) in dienst om samen mensen met overgewicht te begeleiden. Daarnaast hebben steeds meer gezondheidscentra ook een diëtiste en een fysiotherapeut en/of oefentherapeut aangesloten bij hun praktijk. Samen kunnen ze de patiënt begeleiden in de periode dat ze kilo’s willen kwijtraken. Mocht dit niet lukken dan zijn er nog meer opties, zoals intensieve begeleiding via leefstijlcoaches of een operatie.

Leefstijlcoaches en operatie

Buiten de huisartsenpraktijken groeien leefstijlcoaches in aantallen om actief mensen van hun overgewicht te begeleiden. Leefstijl op recept is dan ook een optie die de huisarts kan voorschrijven om mensen buiten de praktijk te laten afvallen. Mocht dit alles niet helpen bestaat er de mogelijkheid tot operatie, met als doel dat de maag minder voeding kan verdragen en er dus minder calorieën door de mond gaan. Daarbij gaan mensen minder eten, kunnen ongezond eten minder goed verdragen en vallen hierdoor automatisch al af. De extra begeleiding die hierbij komt kijken is essentieel om de kilo’s eraf te houden en gezond te blijven.

Alleen een te hoog BMI of chronisch ziek?

De reden waarom we mensen willen beschermen tegen overgewicht of wat tegenwoordig vaker aan de orde is, van hun overgewicht te verlossen, is niet alleen omdat het overtallige vet als lelijk wordt bestempeld in de media. We willen obesitas met name aanpakken omdat het een chronische ziekte is. Uit wetenschappelijk onderzoek en ook met je gezonde verstand kan je zien dat overgewicht ongezond is. Het kan de kwaliteit van leven nadelig beïnvloeden door artrose (=slijtage) van de gewrichten, subfertiliteit (=minder vruchtbaar) en galstenen. Daarnaast is het leven van mensen met overgewicht vaak verkort doordat het een verhoogde kans op ziektes geeft zoals hart- en vaatziekten, suikerziekte en slaapapneu. De lijst is nog langer. En dan te bedenken dat obesitas te voorkomen is! Weten de mensen met obesitas dat ze chronisch ziek zijn? En zijn wij als artsen wel bewust van onze rol om overgewicht tegen te gaan?

Bespreek jij als huisarts het gewicht van je patiënt voor je?

Ondanks dat de huisarts al langere tijd op de hoogte is van de negatieve effecten van overgewicht, blijft het aantal mensen met overgewicht en obesitas groeien. Hoe moeten wij als huisarts mensen genezen van hun overgewicht? Hoe kunnen wij onze aanpak veranderen?

Vicieuze cirkel

Overgewicht, obesitas, te dik, te veel vet, het zijn beladen woorden in de spreekkamer. Mensen die naar de huisarts gaan willen het vaak niet hebben over hun overgewicht, ook al wordt die pijnlijke knie, de suikerziekte, een hoge bloeddruk, subfertiliteit, de sombere stemming en ga zo maar door, regelmatig veroorzaakt door hun overgewicht. Wat voor hun belangrijker is om te bespreken; hoe kom ik van de vervelende klachten af die door het overgewicht worden veroorzaakt? Het probleem wordt niet aangepakt als wij als artsen ons niet bekwamen in gesprekstechnieken om overgewicht ter spraken te brengen. Want dan blijven we in een vicieuze cirkel in de spreekkamer om het probleem heen draaien.

Hoe ik als huisarts omga met mensen met overgewicht

Ook ik als huisarts weet vaak niet hoe ik dit onderwerp op een subtiele manier kan aansnijden met de patiënt die voor me zit. Want hoe zou de patiënt reageren; wordt hij of zij boos? Ontkent de patiënt dat de knieklacht met de zwaarlijvigheid te maken heeft? Zoekt de patiënt per direct een andere huisarts? Durft de patiënt niet meer naar mij toe te komen met een klacht, omdat ik wel weer over zijn gewicht zal beginnen? Of zal dit consult 10 minuten gaan uitlopen, omdat ik niet in 5 minuten tijd dit gesprek kan voeren.

Een kwetsbaar gesprek

Zowel vanuit de patiënt, als vanuit mij als huisarts is er vaak een blokkade om de beladen woorden uit te spreken, die wijzen op overgewicht. Toch wordt dit gesprek van mij verwacht als ik mijn functie als huisarts wil waarmaken. In deze functie ben ik de persoon die mensen kan motiveren en bewust kan maken om gezonder te gaan leven en af te vallen. Als ik dan de stap maak het gewicht van de patiënt te bespreken, valt het me elke keer weer op hoe mensen met obesitas al jaren aan het proberen zijn met afvallen. Van diëten tot personal coaching en allemaal met een teleurstellend resultaat. Ik zie in deze gesprekken hoe kwetsbaar deze mensen zijn als er over hun gewicht gesproken wordt en ik zie mijn eigen kwetsbaarheid om mensen geen pijn te willen doen.

Aanpakken of aankomen?

We staan met zijn allen voor een keuze. Gaan we de strijd tegen obesitas aan, net zoals dat we de strijd aan zijn gegaan tegen het roken, of blijven we met zijn allen aankomen? Deze actuele cijfers laten al veel zien. Deze vraag is niet alleen voor de huisarts, de individuele mens, de voedingsindustrie en de overheid, maar is een vraag voor ons allemaal.

Samenwerking tussen arts en patiënt

Niet alleen de patiënt heeft een rol in de aanpak, ook de huisarts kan hier belangrijk zijn. Hierbij is het uiterst belangrijk dat de (huis)arts een begripvolle en coachende houding aanneemt waarin de persoon met overgewicht de ruimte krijgt om te gaan inzien dat verandering in leefstijl mogelijk is om een gezond gewicht te krijgen en niet chronisch ziek te zijn. De huisarts krijgt hierin de kans naar zijn eigen (onbewuste) gedachten te kijken waarom hij/zij het gesprek niet aangaat met de patiënt voor hem/haar met overgewicht. Dat naast de individuele aanpak ook de overheid en de voedingsindustrie kunnen bijdragen aan een gezondere leefomgeving is niks nieuws, hierover is iedereen het eens.

Op de hoogte blijven van nieuws, tips en informatie over gezondheid, het werk als huisarts en mijn dagelijkse leven? Meld je hier aan om elke nieuwste blog in je e-mail te ontvangen.