Waarom mediteren? | De belangrijkste gezondheidsvoordelen op een rijtje

Waarom zou je gaan mediteren? Deze vraag is voor mij heel herkenbaar als mensen horen dat ik dagelijks mediteer. Zelf vind ik mediteren heerlijk om te doen en blijf ik het na jaren beoefenen leuk vinden. Iedereen is uniek en iedereen heeft zijn reden om te gaan mediteren. Er zijn inmiddels veel wetenschappelijke voordelen bekent als je dagelijks mediteert en dat kan je zelf ervaren als je gaat mediteren. In deze blog zal ik vertellen waarom mediteren voor iedereen een toegevoegde waarde kan hebben, door de belangrijkste gezondheidsvoordelen hiervan op een rijtje te zetten.

Waarom mediteren

Waarschijnlijk is het enige belangrijkste antwoord hierop, omdat je dit zelf graag wilt. Misschien ben je nieuwsgierig geworden waarom steeds meer mensen mediteren en wil je het zelf een keer ervaren. Misschien ervaar je veel spanningen en moeilijkheden in je leven en verwacht je dat mediteren je rust kan geven. In principe zijn er meerdere punten om te beargumenteren waarom je zou kunnen beginnen met mediteren. Toch blijft de belangrijkste drijfveer de eigen innerlijke motivatie. Deze kan zijn vanwege de voordelen van meditatie, voor persoonlijke ontwikkeling of voor spiritualiteit. Mediteren is een manier om je denken te trainen, iets wat we in het westen niet gewend zijn. Daarnaast is het een manier om je lichamelijke sensaties en denken te leren kennen. Omdat mediteren niet leeftijdsgebonden is en geen religieuze beoefening is, kan iedereen met mediteren beginnen.

Voordelen van mediteren

We weten inmiddels dat mediteren vele voordelen heeft. De laatste jaren is er ook steeds meer wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de positieve effecten van mediteren op je gezondheid. Met mediteren oefen je om in het hier-en-nu te zijn. Ontspanning volgt hieruit automatisch door de aandacht en focus op het moment. Door in het hier-en-nu te zijn heb je minder last van de vecht-vlucht reactie in je lichaam, die door angst en stress wordt veroorzaakt. Wat is de vecht-vlucht-reactie en waarom zorgt het uitschakelen van dit systeem voor gezondheidsvoordelen?

Het vecht-vlucht systeem

Het vecht-vlucht systeem, ook wel fight-flight-response genoemd, is een reactie van het lichaam op stress en/of angst. Deze stress of angst kan van buitenaf (extern) komen, maar ook van ons eigen denken (intern) in het dagelijks leven. De externe prikkel kan zijn dat je op straat schrikt doordat een automobilist toetert zodat je niet verder de straat op loopt. Het geluid waarschuwt je dat er gevaar is. Je lichaam weet door de schrikreactie die door het vecht-vlucht-systeem aangezet is snel te reageren, zodat je niet wordt aangereden door de auto. Deze reactie kan ook intern ontstaan door een gedachten die stress of angst veroorzaakt. Zoals een opdracht die je af moet hebben terwijl je weinig tijd hebt, de angst die opkomt als je moet spreken voor een groep mensen, taken die je van jezelf af moet hebben voor een bepaalde tijd etc. Ook bij deze situaties wordt het vecht-vlucht-systeem in je lichaam geactiveerd waardoor je sneller, efficiënter en doelgerichter kan handelen.

Adrenaline en cortisol

De lichamelijke veranderingen die je tijdens de vecht-vlucht reactie alert maken, ontstaat door het vrijkomen van het hormoon adrenaline. Als reactie hierop komt het hormoon cortisol vrij en dit is het stress-response hormoon.  Adrenaline (en noradrenaline) is het eerste en directe hormoon dat wordt afgegeven aan de bloedbaan vanuit je bijnieren zodra er angst of stress wordt ervaren. Dit hormoon zorgt ervoor dat je hartslag omhoog gaat, je spieren zich snel kunnen aanspannen en je bloeddruk omhoog gaat. Cortisol komt in de tweede fase in de angst- of stressreactie vrij. Dit hormoon zorgt ervoor dat je langere tijd in een angstige situatie of stressvolle situatie kan functioneren en je lichaam niet teveel schade oploopt door het hormoon adrenaline (noradrenaline). Het is een hormoon die als het ware ‘kijkt’ welke systemen in je lichaam nodig zijn in de stressreactie en zorgt ervoor dat minder belangrijke systemen even tijdelijk minder energie krijgen. Zo zorgt cortisol voor het vrijkomen van glucose (suiker) voor meer energie, maar remt het onder andere de ontstekingsreactie in ons lichaam af en onderdrukt het ons immuunsysteem.

Nadelen van het vecht-vlucht systeem

Het vecht-vlucht-systeem is essentieel in ons dagelijks leven om in bepaalde situaties adequaat te kunnen reageren. Echter kan het systeem ook nadelige gevolgen hebben. Als de stress of angst te lang aanwezig is, kunnen de hormonen die vrijkomen bij deze reactie nadelige effecten op onze gezondheid hebben. Wanneer cortisol te lang, te hoog in ons bloed aanwezig blijft kan dit er onder andere voor zorgen dat ons immuunsysteem juist zwakker wordt, we emotionele en mentale problemen krijgen, spijsverteringsproblemen ontstaan, het slaappatroon verstoord raakt en ons gewicht gaat schommelen. In onze huidige maatschappij hebben steeds meer mensen langdurig last van stress en angst in hun dagelijks leven. Hierdoor kunnen er zowel psychische als lichamelijke klachten ontstaan door de hoeveel adrenaline en cortisol die wordt vrijgemaakt en door het lichaam raast. Hoe kan mediteren helpen je gezondheid te verbeteren?

De belangrijkste gezondheidsvoordelen

Het positieve effect van mediteren op je lichamelijke en psychische gezondheid heeft met name te maken door de afname van de stressreactie waarbij de hormonen adrenaline en cortisol vrijkomen. Door te mediteren wordt jij je meer bewust van je ademhaling, waardoor je ademhaling automatisch meer tot rust komt. Tijdens het mediteren is hierdoor je lichaam niet in de vecht-vlucht reactie, hierdoor nemen adrenaline en cortisol in je lichaam af. Mediteren heeft daarom uit zichzelf positieve effecten op je algehele gezondheid. Je immuunsysteem verbetert, je spijsvertering wordt gezonder, je slaapt beter, je voelt je gelukkiger en ervaart minder stress en angst in je dagelijks leven. Door mediteren regelmatig te beoefenen kun je steeds sneller bewust worden van het stress-systeem in je lichaam die dagelijks geactiveerd wordt. Vaak is de stressreactie niet nuttig en zorgt het voor onnodige spanning. Door weer terug naar het moment te gaan door middel van bewustwording van je ademhaling, kan de stressreactie weer afnemen. Hierdoor kan je beter met complexe situaties omgaan, blijf je alert, creatief en geconcentreerd in het moment.

Tot slot

De gezondheidsvoordelen van mediteren vloeien voort uit de belangrijkste essentie, namelijk in het moment aanwezig te zijn waarbij je bewust bent van je ademhaling. Hierdoor verbetert je gezondheid, zowel lichamelijk als psychisch. Bewust zijn van je ademhaling is een handig hulpmiddel om uit het vecht-vlucht systeem te komen op het moment dat je bewust bent dat  je angst of stress ervaart. Je ademhaling is altijd aanwezig en is daarom uiterst bruikbaar om jezelf uit de stressreactie van het moment te halen als de reactie niet nodig is. Zo zorg je ervoor dat de hormonen adrenaline en cortisol niet te lang te hoog in je lichaam aanwezig zijn en je gezond blijft.

Oefening om te mediteren

Op elk moment van de dag kun je mediteren. Of je nu in de rij staat bij de supermarkt, op de fiets naar een afspraak zit of rustig thuis op de bank even niks doet. Ik noem deze korte oefening de 10-seconden-meditatie die je naar het moment terug brengt:

1. Adem diep in door je neus en voel waar je adem stopt. Is dit in je keel, in je borstkas of gaat de ademhaling door naar je buik? Probeer je bewust te worden hoe diep je ademhaling in het moment is.
2. Adem hierna rustig uit door je neus. Voel de lucht tegen je neusvleugels. Observeer of de lucht warm, koud, of neutraal aanvoelt. Blijf hier even bij stilstaan.
3. Adem vervolgens nogmaals diep in en kijk of je de ademhaling naar je buik kan brengen.
4. Vervolgens adem je weer rustig uit en laat je tegelijkertijd je schouders hangen waardoor ze ontspannen.
5. Adem nu voor de derde keer rustig in via je neus. Forceer je ademhaling deze keer niet. Kijk waar je ademhaling nu naar toe gaat. Is dit nog hoog in je borstkas, of daalt je ademhaling al naar je buik uit zichzelf?
6. Tot slot adem je weer rustig uit via je neus en ontspan je je gezichtsspieren bij de uitademing door je kaken te ontspannen en je tong niet tegen je gehemelte aan te drukken.

Deze oefening kan je herhalen zolang je wilt. Ervaar de ontspanning van de ademhaling in het moment en het effect ervan in je dagelijks leven.

Op de hoogte blijven van nieuws, tips en informatie over het Coronavirus, gezondheid, het werk als huisarts en mijn dagelijkse leven? Meld je hier aan om elke nieuwste blog in je e-mail te ontvangen.