Stress| Het nieuwe syndroom van de 21e eeuw

Wie ervaart anno 21 eeuw geen stress? Zelf heb ik lange tijd onder stress gestaan met als gevolg een burn-out. Deze chronische spanning was er onbewust, want zelf merkte ik de constante druk niet op. En in de spreekkamer komt een groot gedeelte van de patiënten naar mij toe omdat ze stress ervaren. Ik vind dit erg opvallend, want stress lijkt in de maatschappij heel normaal te zijn geworden en begint zo langzamerhand op een nieuw syndroom te lijken.  Hoe kunnen we het tij keren en stress bij onszelf verminderen? 

It’s not stress that kills us, it’s our reaction to it ~ Hans Seley (1907-1982)

Wat is stress?

Kort samengevat is stress is functionele reactie van het lichaam op gevaar waardoor jij jezelf kan beschermen. Het autonome zenuwstelsel en het hormoonstelsel zijn hierbij betrokken. Daarbij wordt het sympathische deel van het autonome zenuwstelsel actief en komen er twee hormonen vrij voor de actie; adrenaline en cortisol. Adrenaline en cortisol zijn functioneel voor je lichaam om kortdurend je lichaam te ondersteunen op het moment van stress. Echter, op het moment dat stress langer aanhoudt kan het stress systeem dit niet aan en ontstaan er de negatieve gevolgen van stress zoals; overspannenheid, burn-out, somberheid, depressie, spanningsklachten, darmklachten, spierspanningen en ga zo maar door. In onze huidige maatschappij is deze langdurige, hevige stress geen uitzondering meer. Waardoor ontstaat deze langdurige stress?

De stressprikkels

Er zijn verschillende soorten prikkels die ons stress systeem aanzetten. Zo kan stress van buitenaf (externe stress) of van binnen uit (interne stress) ontstaan. Zowel externe- als interne stress zijn gedurende de dag aanwezig. Vaak is interne stress aanwezig zonder dat we dit in de gaten hebben en beïnvloed het onze reacties onbewust. Hierdoor is stress vaak langer en heviger aanwezig dan nodig is. Wat houden deze twee stressprikkels nu precies in?

Externe stress

In het leven kan iedereen wel eens onder druk komen te staan waardoor je stress ervaart. Hierin kan je soms wel een keuze hebben dit aan te gaan, maar soms ook niet. Zo geeft het overlijden van een dierbare, een deadline op werk, het geven van een presentatie of overlast door de buren stress. Deze stress die van buitenaf komt, is er nu eenmaal. Dit wordt ook wel objectieve druk genoemd. Toch heb je hier vaak wel de mogelijkheid om op een bepaalde manier met de stress om te gaan, je eigen copingstrategie. Hierdoor kan je er zelf voor zorgen dat de stress kortdurend is en verder geen gevolgen voor jou heeft.

Interne stress

Naast externe stress, is er ook interne stress. Dit is de subjectieve druk die we zelf creëren. Gedachten kunnen namelijk ook een stressreactie in ons activeren waarbij ons zenuwstelsel meedoet. Hierbij zetten we te vaak, te lang en in situaties waarbij het niet nodig is, ons stress systeem aan. Dit is vaak in eerste instantie moeilijk te zien bij jezelf, omdat bepaalde gedachten automatisch opkomen. Het zijn vaak onze negatieve gedachten. Onbewust handel je vaak vanuit deze negatieve gedachten, omdat je ze zo gewent bent. Het stress systeem wordt onnodig aangezet, waardoor je meer stress ervaart die niet meer functioneel is. Als gevolg hiervan krijg je lichamelijke, psychische en/of emotionele symptomen.

Stress als het nieuwe syndroom van de 21e eeuw

Nu de vraag, waarom stress wel het nieuwe syndroom kan worden genoemd. De definitie van een syndroom is een combinatie van samenhangende verschijnselen waarvan de oorzaak niet bekend is. Stress voldoet in die zin aan de definitie van een syndroom door de lichamelijke, psychische en emotionele klachten. Zowel de externe- als de interne prikkels zorgen ervoor dat we continu onder stress staan. In de spreekkamer zijn meer dan de helft van mijn consulten gerelateerd aan stress. De ene keer is stress meer zichtbaar als oorzaak, zoals wanneer iemand komt met slaapproblemen door druk op zijn werk. De andere keer lijkt stress in eerste instantie weinig verband met de klacht te hebben. Zo kreeg ik een patiënt op mijn spreekuur die in korte tijd twee keer kwam in verband met huiduitslag op zijn rug. In het tweede consult vertelde hij veel last te hebben van piekeren en graag naar en psycholoog wilde. Als snel legde hij zelf de link met mijn huiduitslag en zijn langdurige stress door de negatieve werkdruk. Kortom, uit eigen ervaring zie ik hoe stress invloed heeft om mensen hun gezondheid, maar hoe zit dit landelijk?

Waarom stress het nieuwe syndroom is

Uit cijfers van Volksgezondheid en Zorg blijkt dat een kwart van al het ziekteverzuim gerelateerd is aan burn-out. Dit is 1 op de 6 werknemers. Daarbij blijkt ook dat in de afgelopen jaren een toename is van burn-out en overspannenheid bij werknemers en dat de kosten hiervan zo’n 34 miljoen bedragen. Door de toename en impact van stress op het leven van mensen, is stress niet meer zo onschuldig zoals het lijkt. Door de samenhangende negatieve gevolgen op de gezondheid, met niet één duidelijk oorzaak voor de klachten, is stress een syndroom geworden waar we niet meer om heen kunnen.

Hoe kom je uit de spiraal van stress

Nu we weten wat stress is en waarom we het een syndroom noemen, is de vraag hoe we uit deze negatieve spiraal komen. Vaak is stress namelijk onbewust aanwezig in de alledaagse drukte en routines van het leven. We ervaren wellicht wat onrust of wat spanning in ons lichaam gedurende de dag of we kunnen ‘s avonds moeilijk tot rust komen en slapen daardoor slechter. In het ergste geval ervaren we pas later de gevolgen van langdurige stress en voelen we ons uitgeput. We blijven doorgaan en de stress blijft zich opbouwen. Hoe kom je uit deze spiraal?

Bewustwording van stress

Het belangrijkste van verandering is bewustwording. Pas als je iets ziet, is namelijk de deur open voor verandering. Zelf had ik ook niet door dat ik stress had, totdat mijn lichaam ging protesteren. Pas toen werd ik me bewust dat ik teveel stress had opgebouwd en wist ik dat ik iets anders moest gaan doen. De eerste stap om dus uit de spiraal van dagelijkse stress te komen, is dat je herkent dat je stress ervaart en dat dit negatieve gevolgen voor jou heeft. Het is daarom belangrijk wat signalen zijn van stress. Iedereen ervaart op een andere manier stress. De één krijgt last van zijn buik, de andere van een gespannen nek en weer iemand anders gaat slecht slapen. Een tip is om bij jezelf eens na te gaan wanneer jij spanning ervaart, waar dit in je lichaam (fysiek, mentaal, emotioneel) gaat zitten. Dan kan je steeds meer alert zijn op deze signalen en kan je elke keer verder onderzoeken waar de stress door veroorzaakt wordt.

Hoe verminder je de stress

Nadat je bewust bent geworden dat stress inderdaad een grote negatieve invloed op je lichaam heeft, komt de volgende vraag; hoe verminder je de stress en zorg je voor mentale gezondheid? Voor iedereen is dit anders, want iedereen heeft zijn voorkeuren in wat hij/zij graag doet om te ontspannen. Zelf heb ik een aantal activiteiten ondernomen om mijn stress te verminderen. Ik begon eerst met Tai Chi Chuan voor enkele jaren, waarna ik intensief yoga ben gaan doen. In de tussentijd begon ik ook met verschillende vormen van mediteren. Mediteren hielp me onder andere om meer balans te krijgen. Ook wandelen, gezond eten, creatief bezig zijn, dansen en een dagje sauna zijn fijne manieren om te ontspannen en de stress te verminderen. Kortom, een gezonde leefstijl is een belangrijk onderdeel om stress te verminderen in je dagelijks leven. Automatisch ga je hierdoor rustiger en bewuster met de dagelijkse taken om.

Samenvattend

Stress hoort bij het leven. Dagelijks lossen we problemen op en dit zorgt voor kortdurende stressreacties. Deze normale stress is functioneel. Echter is onze moderne maatschappij veeleisend geworden en moet alles snel. Deze externe prikkels die de hele dag aanwezig zijn zorgen voor een continue stressreactie in ons lichaam. Ook onze interne prikkels zorgen voor stress die vaak onbewust aanwezig zijn. Juist deze onbewuste stress houdt ons langer en onnodig in de stress dan nodig is. Door bewust te worden wat jou stress geeft, zowel de externe- als de interne prikkels, kan je actie ondernemen om weer balans in je leven te brengen voordat stress je volledig uitput.

Op de hoogte blijven van nieuws, tips en informatie over het coronavirus, gezondheid, het werk als huisarts en mijn dagelijkse leven? Meld je hier aan om elke nieuwste blog in je e-mail te ontvangen.