Stress| Het nieuwe syndroom van de 21e eeuw

Stress lijkt in de maatschappij van de 21e eeuw heel normaal. Veel mensen ervaren stress en vaak daarbij ook de passende klachten. Stress begint zo langzamerhand op een nieuw syndroom te lijken. Omdat stress normaal lijkt, hebben de meeste mensen niet door dat ze überhaupt onder stress staan. Zelf heb ik ook last van stress gehad, terwijl ik dit niet door had. Langzaamaan ben ik me bewust geworden waardoor de stress ontstond en hoe ik ermee om kon gaan. Hoe kom je uit de negatieve spiraal van stress?

It’s not stress that kills us, it’s our reaction to it ~ Hans Seley (1907-1982)

Wat is stress?

Stress is een functionele reactie van het lichaam op gevaar waardoor jij jezelf kan beschermen. Het autonome zenuwstelsel en het hormoonstelsel zijn hierbij betrokken. Daarbij wordt het sympathische deel van het autonome zenuwstelsel “aan” gezet en zijn er twee hormonen betrokken; adrenaline en cortisol. Adrenaline en cortisol zijn functioneel voor je lichaam om kortdurend je lichaam te ondersteunen op het moment van stress. Echter, op het moment dat stress langer aanhoudt kan het stresssysteem dit niet aan en ontstaan er de negatieve gevolgen van stress zoals, overspannenheid, burn-out, somberheid, depressie, spanningsklachten etc. In onze huidige maatschappij is deze langdurige, hevige stress geen uitzondering meer. Waardoor ontstaat deze langdurige stress?

De stressprikkels

Er zijn verschillende soorten stressprikkels die ons stresssysteem aanzetten. Zo kan stress van buitenaf (externe stress) of van binnen uit (interne stress) ontstaan. Zowel externe- als interne stress zijn gedurende de dag aanwezig. Vaak is interne stress aanwezig zonder dat we dit in de gaten hebben, het beïnvloed onze reacties onbewust. Hierdoor is stress vaak langer en heviger aanwezig dan nodig is. Wat houden deze twee stressprikkels nu precies in?

Externe stress

In het leven kan iedereen wel eens onder druk komen te staan waardoor je stress ervaart. Hierin kan je soms wel een keuze hebben dit aan te gaan, maar soms ook niet. Zo geeft het overlijden van een dierbare, een deadline op werk, het geven van een presentatie of overlast door de buren stress. Deze stress die van buitenaf komt, is er nu eenmaal. Dit wordt ook wel objectieve druk genoemd. Toch heb je hier vaak wel de mogelijkheid om op een bepaalde manier met de stress om te gaan, je eigen copingstrategie. Hierdoor kan je er zelf voor zorgen dat de stress kortdurend is en verder geen gevolgen voor jou heeft.

Interne stress

Naast externe stress, is er ook interne stress. Dit is de subjectieve druk die we zelf creëren. Gedachten kunnen namelijk ook een stressreactie in ons activeren waarbij ons zenuwstelsel en hormonen meedoen. Hierbij zetten we te vaak, te lang en in situaties waarbij het niet nodig is, ons stresssysteem aan. Dit is vaak in eerste instantie moeilijk te zien bij jezelf, omdat bepaalde gedachten automatisch opkomen. Het zijn vaak de zogenaamde negatieve gedachten, zoals; ik moet alles zelf doen, ik heb de verantwoordelijkheid over alles, dit gaat me niet lukken etc. Onbewust handel je vaak vanuit deze onbewuste gedachten. Het stresssysteem gaat hierbij onnodig aan waardoor je meer stress ervaart die niet meer functioneel is. Als gevolg hiervan krijg je lichamelijke, psychische en emotionele symptomen die door langdurige stress ontstaan.

Stress als het nieuwe syndroom van de 21e eeuw

De definitie van een syndroom is een combinatie van samenhangende verschijnselen waarvan de oorzaak niet bekend is. Stress voldoet in die zin aan de definitie van een syndroom door de lichamelijke, psychische en emotionele klachten. Zowel de externe- als de interne prikkels zorgen ervoor dat we continu onder stress staan. We leven namelijk in een veeleisende maatschappij. Er wordt zowel op werk als privé veel van ons verwacht. Daarbij komt ook nog het gehaaste tempo, want het liefst moet alles snel en direct gebeuren. En als we niet door de externe prikkels onder vuur liggen dan gebeurd dit wel vanwege onze interne prikkels. De subjectieve druk die we onszelf opleggen met onze eigen gedachten, die ons onbewust aansturen tot nog meer stress. Want gedachten zoals; ik kan dit toch niet, ik ben te stom hiervoor, dit ga ik nooit redden, ik ben egoïstisch, zij vinden mij niet leuk, ik voldoe niet aan hun verwachtingen etc. zorgen voor nog meer spanning en stress.

Waarom stress het nieuwe syndroom is

Uit cijfers van Volksgezondheid en Zorg blijkt dat een kwart van al het ziekteverzuim gerelateerd is aan burn-out. Dit is 1 op de 6 werknemers. Daarbij blijkt ook dat in de afgelopen jaren een toename is van burn-out en overspannenheid bij werknemers en dat de kosten hiervan zo’n 34 miljoen bedragen. Ook in de spreekkamer zie ik dagelijks mensen met klachten die door stress worden veroorzaakt. In eerste instantie zijn de lichamelijke, psychische of emotionele klachten vaak nog niet in verband gebracht met stress. Totdat er inzicht komt bij iemand, dat zowel de objectieve als subjectieve druk teveel is geworden. Door de toename en impact van stress op het leven van mensen, is stress niet meer zo onschuldig zoals het lijkt. Door de negatieve gevolgen op de gezondheid is stress een syndroom geworden waar we niet meer om heen kunnen.

Hoe kom je uit de spiraal van stress

Vaak is stress onbewust aanwezig in de alledaagse drukte en routines van het leven. We ervaren wellicht wat onrust of wat spanning in ons lichaam gedurende de dag of we kunnen ’s avonds moeilijk tot rust komen en slapen daardoor slechter. In het ergste geval ervaren we pas later de gevolgen van langdurige stress en voelen we ons uitgeput. We blijven doorgaan en de stress blijft zich opbouwen. Hoe kom je uit deze spiraal?

Bewustwording van stress

Hoe vaak gebeurt het niet dat je met je denken de stress van de dag normaliseert met; “dit hoort bij het vak en iedereen heeft het druk”. Of dat je jouw eigen stress voedt met; “ik moet straks nog snel even die klant bellen zodat ik om 17:30u mijn kind van de crèche kan halen”. Je voelt gedurende de dag continu een spanning, maar niet bewust genoeg om er iets mee te doen. De eerste stap om uit de spiraal van dagelijks stress te komen, is dat je herkent dat je stress ervaart en dat dit negatieve gevolgen voor jou heeft. Bij mezelf duurde het ook even voordat ik bewust werd dat ik vaker onder stress stond dan ik in eerste instantie doorhad. Uit eigen ervaring bij mezelf, als bij mensen in de spreekkamer heb ik gezien dat stress pas echt kan worden aangepakt als je hier bewust van bent. Op dat moment is het mogelijk om de stress te zien. En pas als je iets ziet, dan is de deur open om er wat mee te doen. Mentale gezondheid is dan de volgende stap om balans in je leven te creëren.

Hoe verminder je de stress

Nadat je bewust bent geworden dat stress inderdaad een grote negatieve invloed op je lichaam, psyche en emoties heeft, komt de volgende vraag; hoe verminder je de stress en zorg je voor mentale gezondheid? Voor iedereen is dit anders, want iedereen heeft zijn voorkeuren in wat hij/zij graag doet om te ontspannen. Zelf heb ik een aantal activiteiten ondernomen om mijn stress te verminderen. Ik begon eerst met Tai Chi Chuan voor enkele jaren, waarna ik intensief yoga ben gaan doen. In de tussentijd begon ik ook met verschillende vormen van mediteren. Mediteren hielp me onder andere om meer balans te krijgen. Ook wandelen, gezond eten, creatief bezig zijn, dansen en een dagje sauna zijn fijne manieren om te ontspannen en de stress te verminderen. Kortom, een gezonde leefstijl is een belangrijk onderdeel om stress te verminderen in je dagelijks leven. Automatisch ga je hierdoor rustiger en bewuster met de dagelijkse taken om.

Samenvattend

Stress hoort bij het leven. Dagelijks lossen we problemen op en dit zorgt voor kortdurende stressreacties. Deze normale stress is functioneel. Echter is onze moderne maatschappij veeleisend geworden en moet alles snel. Deze externe prikkels die de hele dag aanwezig zijn zorgen voor een continue stressreactie in ons lichaam. Ook onze interne prikkels zorgen voor stress die vaak onbewust aanwezig zijn. Juist deze onbewuste stress houdt ons langer en onnodig in de stress dan nodig is. Door bewust te worden wat jou stress geeft, zowel de externe- als de interne prikkels, kan je actie ondernemen om weer balans in je leven te brengen voordat stress je volledig uitput.

Op de hoogte blijven van nieuws, tips en informatie over het coronavirus, gezondheid, het werk als huisarts en mijn dagelijkse leven? Meld je hier aan om elke nieuwste blog in je e-mail te ontvangen.