Zelfzorg huisarts

Preventie| Het belang van zelfzorg voor de huisarts

Huisarts

Zorg jij goed voor jezelf als huisarts? Deze vraag lijkt overbodig om aan een arts te vragen. Als huisarts weet je immers wat gezonde voeding is, hoeveel beweging en slaap goed voor je is en dat teveel stress slecht voor je gezondheid is. Toch zie en hoor ik steeds vaker dat huisartsen een grotere kledingmaat moeten kopen dan dat ze willen, te druk zijn om te sporten, oververmoeid zijn en soms zelfs al met een burn-out thuis zitten. In Huisarts&Wetenschap verscheen in juni 2020 een artikel waarin wordt uiteengezet hoe de stress en burn-out bij huisartsen toeneemt. Als huisarts zorgen we voor anderen, maar begint goede zorg niet juist eerst bij jezelf? Moeten wij als als huisarts niet beter voor onszelf gaan zorgen in deze tijd waarin stress alleen maar toe lijkt te nemen? En hoe pak je dit dan aan?

 


Waarom zelfzorg zo belangrijk is


We weten als huisarts maar al te goed hoe belangrijk zelfzorg is voor de patiënt, maar voor onszelf blijft het vaak lastig het evenwicht te vinden tussen zorg voor anderen en zorg voor onszelf. Vanuit onze professionele rol proberen we zo goed mogelijk voor onze patiënten te zorgen. We luisteren, proberen de hulpvraag boven tafel te krijgen door vragen te stellen en te exploreren volgens de MAAS-Globaal, zoals we dit in de opleiding leren. En vervolgens proberen we de patiënt zo goed mogelijk te helpen met wat in onze mogelijkheden ligt. Maar doen we dit ook bij ons zelf? Luisteren wij naar wat we willen en waar onze behoeftes liggen? Durven wij bij onszelf de vraag te stellen hoe het echt met onszelf gaat? Hoe kan je andere mensen helpen als je zelf tegen oververmoeidheid aanloopt of je somber voelt? Als huisarts zijn we namelijk gewend om voor andere te zorgen, maar wie zorgt er voor de huisarts? 

Zorgen voor anderen begint met zorg voor jezelf

Uiteindelijk zijn we allemaal, ook wij als huisarts, zelf verantwoordelijk voor onze gezondheid. Op het moment dat jij goed voor jezelf zorgt, voel jij je gelukkig, ontspannen en energiek. Dan kan je ook zorgen voor anderen. Want is het niet zo dat als je onder druk staat, je een korter lontje hebt? Of als je vermoeid bent, dat alles nog meer energie kost? Laat staan als je tegen overspannenheid en een burn-out aanloopt. En op dit moment is een kwart van de huisartsen overbelast. Persoonlijk vindt ik dit erg veel. Overbelasting heeft zowel gevolgen voor je eigen werkplezier, maar het heeft ook invloed op je collega’s en je patiënten. Naast dat het belangrijk is om te letten op balans tussen stress en ontspanning om mentaal en emotioneel gezond te blijven, zijn er meerder domeinen die bij zelfzorg horen. Als deze domeinen in balans zijn kan ziekte worden voorkomen. Wat is zelfzorg?

 


Wat zelfzorg is


Zelfzorg is het zorg kunnen dragen voor jezelf, ook wel “selfcare” genoemd. Hierin ben je bewust wat jij nodig hebt om je gezond te voelen, waardoor je van het leven kan genieten. Kortom, zelfzorg is de communicatie naar binnen toe, naar wat jij nodig hebt. Toch is dit niet zo gemakkelijk als je een drukke agenda hebt, veel verantwoordelijkheden draagt en daarnaast ook nog wil genieten van een druk privéleven met vrienden, familie en kennissen. Vaak staan we er niet bij stil dat er tijd vrijgemaakt moet worden om te reflecteren, zodat je naar jou eigen behoeftes kan luisteren. Want zelfzorg betekent dat je niet alleen luistert wat je nodig hebt, maar dat je daar ook naar handelt. Waarom is het soms zo lastig om naar jezelf te luisteren en daar naar te handelen?

Gedachten rondom zelfzorg

Vaak hebben we bepaalde gedachten rondom zelfzorg, waardoor het lastig is om gehoor te geven aan wat je nodig hebt. Met name gedachten over zelfzorg voor onszelf maakt het lastig ook daadwerkelijk voor je eigen behoeften zorg te dragen. Deze gedachten veroorzaken namelijk een blokkade. Op het moment dat we iets opmerken bij onszelf waar we behoefte aan hebben, wordt dit direct weer naar de achtergrond gedrukt door die gedachten. We vinden van alles van onze behoeften, zonder het werkelijk eerst te ervaren. Zo vinden we zelfzorg overdreven, egoïstisch en overbodig. Dit kan voortkomen uit je opvoeding en je eigen overtuigingen, maar ook uit de cultuur waarin je werkt. Met name dit laatste zorgt ervoor dat er vaak een taboe lijkt te hangen op het moment dat je aangeeft wat je nodig hebt, zoals een pauze in je werkdag of dat een dienst na een intensieve werkdag teveel is. Zelfzorg lijken we dan ook langzaam verleerd te zijn, terwijl dit juist zo belangrijk is. Waar bestaat zelfzorg uit?

 


De vier domeinen van zelfzorg


Naast dat stress een belangrijke factor is bij mentale & emotionele zelfzorg, bestaat zelfzorg ook uit fysieke, sociale en spirituele zelfzorg. Deze vier domeinen beïnvloeden elkaar en hebben in wisselende mate meer of minder aandacht nodig, afhankelijk van jou behoeften. Wat houden deze domeinen in?

Emotionele-mentale zelfzorg

Hoe reageer jij op je eigen emoties? Emotionele zelfzorg is het op een goede manier omgaan met je eigen emoties met daarbij goede copingsstrategieën. Dit is jezelf niet té serieus te nemen, maar ook niet je gevoel en emoties te bagatelliseren. Hierin is ook de balans weer belangrijk. Daarnaast kan je niet alles vanuit je gevoel en emoties doen en moet je ook je verstand in het leven gebruiken. Dit betekent zorgdragen voor voldoende prikkels, maar niet teveel. Jezelf blijven uitdagen door nieuwe dingen te leren en daarbij onderzoek je ook je eigen gedachten om verbanden te leggen met je eigen handelen. In mijn blog “Werkstress bij waarnemers” lees je meer hoe gedachten van invloed zijn op ons gevoel van stress.

Fysieke zelfzorg

Hier is de laatste tijd steeds meer aandacht voor, zowel wat betreft voeding als beweging. Het houdt in dat je weet wat gezonde voeding voor jou is, hoeveel slaapbehoefte je hebt, dat je lichamelijke/sexueel contact hebt als daar behoefte naar is en dat je voldoende beweegt en sport. Voor iedereen is fysieke zelfzorg anders. De één houdt meer van groente en fruit, terwijl de ander meer behoefte heeft aan vlees en eieren. Zo kan iemand met 6 uur slaap goed functioneren en heeft de ander 8 á 9 uur slaap nodig. Onderzoek bij jezelf wat jij nodig hebt, experimenteer en geef gehoor aan dat waarbij jij je goed voelt. 

Sociale zelfzorg

Vind je het fijn tijd alleen door te brengen of juist samen met vrienden te zijn? Zowel tijd alleen, als tijd met vrienden/familie doorbrengen is belangrijk. De één heeft meer zelf-tijd nodig dan de ander, zonder dat dit goed of fout is. Soms heb je meer behoefte aan een whatsappje en soms wil je uren koffie drinken of in de kroeg zitten met je beste vriend(in) om uitgebreid te praten. Geeft ook hierbij gehoor aan wat bij jou past.

Spirituele zelfzorg

Onder spirituele zelfzorg versta ik in hoeverre jij jezelf kent. Weet jij wie je bent? Deze vraag ligt ten grondslag aan de daarbij komende spirituele zelfzorg. Wat denk je te moeten doen? Welke verwachtingen heb je van jezelf? Waar krijg jij voldoening uit? Neem jij de tijd voor meditatie of een wandeling in de natuur om tot jezelf te komen? In principe kan je onder spirituele zelfzorg alles verstaan wat je uitnodigt naar binnen te kijken.

 


Hoe zorg je goed voor jezelf?


Als huisarts weet je wat zelfzorg is voor de patiënt en wat een gezonde leefstijl is. Je weet hoe je deze leefstijl zou moeten implementeren in je leven om op deze manier goed voor jezelf te zorgen. En je weet dat als je dit niet doet dat er dan klachten kunnen gaan ontstaan, zowel fysiek en mentaal. Maar, zoals je hierboven ook hebt gelezen is dit niet altijd even gemakkelijk. Hoe kan je ervoor zorgen dat je beter naar jezelf kan luisteren wat je nodig hebt voordat je over je eigen grenzen gaat? 

Ken je eigen signalen

Goed voor jezelf zorgen is iets dat je kan leren. Het is het leren herkennen van je eigen signalen. Zoals je in het vliegtuig als eerste leert het zuurstofmasker bij jezelf op te zetten en dan pas bij je mede-passagier, zo kan je ook leren dat je eerst naar je eigen signalen luistert voordat je over je eigen grenzen gaat. Iedereen heeft overlappende signalen als hij of zij onder teveel stress staat, te veel eet, te weinig beweegt, te weinig tijd voor zichzelf heeft of te weinig zingeving ervaart. Naast de overlappende signalen zoals, kortaf zijn, cynisch worden, in gewicht aankomen of somber worden, heeft iedereen ook voor zichzelf persoonlijke-signalen als hij/zij over grenzen gaat. Iedereen reageert namelijk vanuit eigen copingsstrategiën op gebeurtenissen, dus voor de één kan het cynisch worden een eerste signaal zijn, terwijl de ander zich terugtrekt en stiller wordt. Het ontdekken van je persoonlijke signalen geeft je de kans vroegtijdig je eigen grenzen te herkennen en in actie te komen om de balans weer terug te vinden.

 


Tips voor zelfzorg


Zelfzorg is een essentieel onderdeel voor iedereen en ook voor de huisarts. Door zelfzorg kan je voor anderen zorgdragen en je professionele rol behouden. Zoals ook patiënten zelfzorg moeten leren, is zelfzorg ook een proces als je de rol van huisarts hebt. Hierin is het belangrijk dat je leert te luisteren naar je eigen signalen en daar naar weet te handelen. Naast zelf op onderzoek uit te gaan naar jou signalen door bijvoorbeeld mediatie en yoga, zijn er ook nascholingen die zich richten op zelfzorg voor de (huis)arts:

  1. OTRO Elements Care; nascholingen op het gebied van leefstijlgeneeskunde en integrative medicine.
  2. Amsterdam School for Integrative Medicine & Health; nascholingen voor persoonlijke ontwikkeling, integrative medicine & leefstijlgeneeskunde.
  3. Mindfulness voor zorgprofessionals VVAA; daarnaast zijn er nog vele andere organisaties die mindfulness organiseren voor zorgprofessionals die je gemakkelijk via google kan vinden.

 

                 Hoe zorg jij voor jezelf?

 


Op de hoogte blijven van nieuws, tips en informatie over het coronavirus, gezondheid, het werk als huisarts en mijn dagelijkse leven? Meld je hier aan om elke nieuwste blog in je e-mail te ontvangen.


Vorig bericht
Stress| Het nieuwe syndroom van de 21e eeuw
Volgend bericht
Wat is een gezonde ademhaling?

Dit is ook interessant

5 reacties. Reactie plaatsen

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Dit is een verplicht veld
Dit is een verplicht veld
Geef een geldig e-mailadres op.
Accepteer de voorwaarden om door te gaan