Geïnspireerd door verhalen van mijn collega’s, vrienden en patiënten uit de huisartsenpraktijk wil ik in deze blog graag aandacht schenken aan de communicatie met kinderen in deze impactvolle Coronacrisis. Niet alleen volwassenen, maar ook kinderen worden geraakt door alle veranderingen. Zij kunnen niet meer naar school en zien hierdoor hun leerkracht niet meer of alleen nog online. Ook hun schoolvriendjes zien ze even tijdelijk niet of veel minder en ook naar opa en oma kunnen ze nu niet gaan. Niet alleen is school gesloten, ook hun andere activiteiten zoals sporten, toneelspelen en muzieklessen zijn gestopt. Kinderen zitten nu thuis, met broertjes, zusjes en ouders. Waar moet je op letten als je uitlegt wat er gaande is in de COVID-19-crisis? Hoe luister je naar je kind als ze nog moeilijk over hun gevoel kunnen praten? En hoe leg je aan je kind jouw gevoelens uit?
Kinderen hebben vaak meer door dan wij als volwassenen denken
Eerlijk en oprecht communiceren met je kind over COVID-19
Kinderen hebben vaak meer door dan wij als volwassenen denken en daarom is het goed je te realiseren hoe je over (moeilijke) situaties kan praten met hun. In de leeftijd van ongeveer 1,5-6 jaar denken kinderen “magisch”. Dit betekent dat fantasie en werkelijkheid makkelijk door elkaar worden gehaald. In deze leeftijdsfase kunnen kinderen wat je zegt letterlijk nemen en wat niet wordt begrepen vullen ze aan met hun eigen fantasieën. Het is dus extra belangrijk om als volwassene de juiste woorden te kiezen die begrijpelijk zijn voor je kind. Leg bijvoorbeeld uit dat een virus een heel klein beestje is, dat zelfs kleiner is dan een zandkorrel. Hierdoor kunnen kinderen een voorstelling maken over wat een virus is. Als kinderen ouder zijn (vanaf ongeveer 6-7 jaar) hebben ze meestal snel in de gaten als er iets aan de hand is door de televisie, social-media en gesprekken tussen volwassenen. Zij kunnen meestal vanaf die leeftijd logisch denken. Ze zullen aan volwassenen vragen stellen over wat er aan de hand is. Bij kinderen in deze leeftijdscategorie is eerlijke en oprechte communicatie belangrijk zodat ze vertrouwen houden in hun waarnemingen. Realiseer je hierbij wel dat ook door hun emoties het logisch denk vermogen minder kan zijn. Het is daarom raadzaam om je kind vragen te stellen en daarbij een open houding aan te nemen.
De verbale communicatie met je kind
Wat zijn de juiste woorden om uitleg te geven over het Coronavirus? Wat zeg ik wel en wat zeg ik niet tegen mijn kind over de Coronacrisis? Deze vragen heb ik regelmatig gehoord. Wat absoluut averechts werkt is te zeggen dat er niks aan de hand is. Kinderen merken door alle veranderingen dat er iets gaande is. Tegelijkertijd willen ze ook de situatie voor jou als volwassene niet moeilijker maken, want ze weten dat bepaalde onderwerpen gevoelig zijn. Dit wordt ook wel “de wet van dubbele bescherming” genoemd. Als ouder probeer je je kind te beschermen en visa versa probeert je kind jou te beschermen. Het is van belang in de communicatie, met eigenlijk wie dan ook, dat jij je kan verplaatsen in de ander om de informatie op hen af te kunnen stemmen. Dit betekent dat je de essentie van de situatie verwoord aan de ander, hierbij pas jij je taalgebruik en hoeveelheid informatie aan. De communicatie blijft hierdoor oprecht.
Om bijvoorbeeld aan je kind uit te leggen waarom er nu maatregelen zijn genomen kan je het volgende zeggen; “Het virus maakt veel mensen ziek en de mensen die voor ons land zorgen en wij als volwassenen willen graag dat het virus snel weer weggaat. Dit moeten we met zijn allen doen door het virus niet aan andere mensen te geven. Dit kunnen we doen door goed onze handen wassen, in onze elleboog te niezen of hoesten en zo min mogelijk contact met andere mensen hebben. Omdat er op school veel kinderen zijn mogen jullie nu niet naar school, net zoals wij nu thuis moeten werken.”
De invloed van je non-verbale communicatie op je kind
Naast verbale communicatie is non-verbale communicatie met je kind even zo belangrijk. Je kind kan jou angst en stress ervaren. Wanneer een kind schrikt, bang of ongerust is, zoekt hij/zij de persoon op die ze vertrouwt en kijkt naar jou gezicht en houding. Wat jij op dat moment uitstraalt zorgt ervoor of je kind tot rust komt of angstig blijft. Op het moment dat jij je angstig voelt en tegen je kind zegt dat er niks aan de hand is, creëer je een schijnveiligheid. Probeer dus ook in die situatie waarin jij angstig bent, dit zo eerlijk mogelijk te communiceren met je kind. Hierbij wil ik wel benadrukken dat je de angst niet als probleem bij je kind neerlegt. Kinderen zijn namelijk uiterst gevoelig om alles op zichzelf te betrekken omdat ze nog in een wereld leven waarin zij centraal staan.
Luisteren naar de non-verbale communicatie van je kind
Niet alleen jij als volwassene communiceert non-verbaal met gezichtsuitdrukkingen, houding en bepaald gedrag, ook kinderen uiten zich non-verbaal. Emoties en gedrag zijn meestal de manier van jonge kinderen om te verwoorden hoe zij zich voelen. Ze hebben nog niet geleerd woorden te geven aan hun emoties en kunnen hun emoties nog moeilijk reguleren. Dit laatste geldt met name voor jonge kinderen. Realiseer je dat in deze tijd van crisis ook kinderen zich onzeker voelen en dat er vragen in hun hoofd spelen zoals; wanneer mogen we weer naar school? Gaan we onze vriendjes nog zien? Daarnaast zijn er andere emoties zoals angst en verdriet, die worden ervaren door kinderen vanwege alle veranderingen die ze meemaken door de COVID-19 crisis.
Hoe ga je om met de emoties en het gedrag van je kind tijdens de Coronacrisis?
Kinderen uiten hun emoties en zeker nu ze ervaren dat er iets aan de hand is. In deze periode waarin er meer stress wordt ervaren door zowel de volwassene als het kind, is het belangrijk dat er ruimte is om deze emoties te uiten. Dit kan betekenen dat je extra tijd moet investeren in het praten over de situatie. Soms betekent dit dat je als ouder actief moet vragen waar je kind over heeft gedroomd, of waar je kind aan denkt als je ziet dat ze voor zich uit staren. Daarnaast is het belangrijk dat je de ruimte biedt aan je kind om zich volledig te uiten. Dit kan door middel van tekenen, vrij dansen, zingen, springen en gewoon geluiden maken. Laat je kind zich uitdrukken en zich vrij bewegen om de emotie los te laten. In periodes van stress kan het ook betekenen dat je kind (sneller) boos of verdrietig wordt. Ook dan is het belangrijk dat je niet de boosheid of het verdriet afremt, maar juist probeert je kind te ondersteunen in zijn of haar emoties. Dit vergt een bepaalde bewustwording om op die momenten dat je kind je nodig heeft, niet in je eigen emoties of tegenoverdracht te schieten.
Tips voor ouders (en kinderen) hoe je effectief kan communiceren in tijden van de Coronacrisis (en daarbuiten):
Op de hoogte blijven van nieuws, tips en informatie over het Coronavirus, gezondheid, het werk als huisarts en mijn dagelijkse leven? Meld je hier aan om elke nieuwste blog in je e-mail te ontvangen.
